'Ik geef liever aanstoot, dan dat ik “het juiste” zeg’
In 2003 zijn jij en je zus begonnen samen muziek te maken. Sierra (Rosie) is opgeleid als operazangeres en jij (Coco) schrijft de meeste teksten en maakt de beats... Jullie heel verschillende en karakteristieke stemmen en kwaliteiten vloeien samen in een bijzonder speels en unieke geluid. Kun je me iets meer vertellen over jullie samenwerking en wie wat doet bij het maken van nummers?
'We gaan door verschillende fasen. Als we nu aan een nieuw nummer werken, proberen we ons eerst in te leven in een onderwerp of verhaal dat we willen onderzoeken en dan gaan we zingen. Ook als we nog niet alle woorden hebben komen we in een ritme en leggen we het tempo vast. Eerst deden we het andersom, waardoor de technologie het uitgangspunt was. Nu vinden we liever eerst het ritme en tempo vanuit ons lichaam. Dan komen de teksten, nog voor de muzikale of melodieuze elementen. Sierra is degene die de meeste keyboardstukken speelt en tot dusver heb ik de meeste beats geproduceerd. Maar sinds kort ben ik mijn zus aan het leren beats te maken. Dus momenteel is zij de studiotechnicus. We hebben altijd veel lol, vogelen dingen uit terwijl we bezig zijn. We zijn in de veertig, maar als we muziek maken is het alsof we tieners zijn.'
Veel van jullie nummers gaan over jullie ongewone jeugd, die werd gekenmerkt door veel rondtrekken met je kunstenaarsmoeder en het meedoen met jullie vader aan onorthodoxe ceremonies uit de inheemse peyotekerk. Ze roepen veel associaties en gevoelens op, met een belangrijke plek voor de stemmen en ervaringen van kinderen. Tegelijkertijd willen jullie niet met kinderen worden vergeleken.
'Ik vermoed dat we extra worden geïnfantiliseerd omdat we zussen zijn. Soms gaat dat te ver en voelt het wat pervers. We zijn begonnen met muziek toen we twintigers waren, en nu zijn we begin veertig. Wij zijn geen kinderen. Tegelijkertijd zitten er inderdaad wel veel kinderlijke elementen in onze muziek. Toen we begonnen gebruikte ik veel kinderspeelgoed als instrument, en de laatste tijd herintroduceer ik dat weer. De manier waarop ik mijn zangstijl gebruik kan ook als kinderlijk worden aangemerkt. En we zingen inderdaad veel over onze kindertijd. Ook als het niet gaat over onze eigen ervaringen, soms zijn onze nummers vanuit het perspectief van een vijfjarige. Er zit vrijheid in de stem van een kind: dat spreekt de waarheid zonder schroom of aan zelfcensuur te doen.'
Naast teksten voor CocoRosie schrijf je ook poëzie en toneelteksten. Wat is je inspiratie? En is er een groot verschil in het schrijfproces, of vloeien ze in elkaar over?
'Mijn poëzie gaat niet over ervaringen uit het verleden, zoals vaak het geval is bij CocoRosie. Die is meer innerlijk van aard en gaat over het nu. De laatste tijd ben ik met poëzie, maar ook met fotografie en theater, de figuur van de vogelverschrikker aan het onderzoeken. Wat me daarin aanspreekt zijn de vorm en de beperkingen. Als ik schrijf vanuit het perspectief van binnenuit de vogelverschrikker en naar buiten kijk, ben ik altijd buiten bij het verstrijken van de seizoenen. Tegelijkertijd word ik een wezen dat leven noch dood begrijpt. De dood is voor mij een belangrijk onderwerp, en de laatste jaren staat het meer centraal. Zes jaar geleden overleed onze moeder, en die gebeurtenis maakte een diepe indruk. Het was een prachtige, bijzondere ervaring om zo dichtbij haar te zijn toen ze overleed. Ik kreeg een nieuw ontzag voor de dood, ik zag hoe groot dingen zijn. Terwijl ik mijn laatste poëziebundel schreef ben ik doodsgedichten van Zen-dichters gaan lezen. Daaruit spreekt een andere manier van denken waarin de dood een belangrijke gebeurtenis is – onvermijdelijk, niet tragisch, maar iets dat deel uitmaakt van de natuur en uiteindelijk de belangrijkste gebeurtenis in je leven is, iets om je op voor te bereiden en om je, in een zeker opzicht zelfs om naar uit te kijken.
Soms gebruiken we mijn poëzie als uitgangspunt voor een nummer. Ik kan geen gedichten schrijven over politieke onderwerpen. Ik heb het geprobeerd, maar het werkt niet. Terwijl het met muziek wel kan. What's my heaven is bijvoorbeeld gebaseerd op een van mijn gedichten over de vogelverschrikker. Dat werd vervolgens een verhaal over een soort AI-wezen, de vogelverschrikker veranderde in een robot die zei: ‘ik heb nergens om naartoe te gaan’. Uiteindelijk werd de robot een soort ontmenselijkt mens: iemand die niet in staat is om te sterven of naar een hiernamaals te gaan, maar die nog altijd dit menselijke en spirituele verlangen kent. Misschien is het een spirituele crisis van de mensheid, voortvloeiend uit onze transhumane neigingen, waar ik uiting aan geef. Ik reageer op onze aandrang om het menselijk lichaam door technologie te willen “verbeteren”, waardoor we contact verliezen met onze spiritualiteit en de natuur.'
Probeer je vaak een politiek statement te maken met je nummers?
'In het verleden heeft CocoRosie gezorgd voor de nodige controverse, en we hebben geaccepteerd dat dit een deel van onze bijdrage is. Het strookt ook met onze kijk op de rol van de kunstenaar: die moet populaire zienswijzen niet herhalen, maar nieuwe perspectieven bieden, en de maatschappij constant bekritiseren met de vrijheid en ambiguïteit die in kunst is toegestaan. Dit biedt de mogelijkheid om een meer vervormd beeld van de maatschappij te schetsen, waardoor die objectiever gezien kan worden. Dat is waarom taboes voor ons vaak aantrekkelijk zijn; om die te onderzoeken, en de grens op te zoeken. Een voorbeeld: we maakten een video voor het nummer God has a voice, she speaks through me. Die bevat veel verwijzingen naar traditionele kledingvoorschriften voor moslimvrouwen: sommige vrouwen zijn volledig in hijabs gekleed. Ikzelf draag een halve hijab, maar zonder shirt. In 2013 maakte ik over hetzelfde onderwerp ook een magazine, genaamd 'Girls Against God'. Ik vind het belangrijk om vrouwen en vrouwenrechten boven cultuur te stellen, dus is het problematisch om politiek correct te moeten zijn over de gelijke waardering van alle religies als dit haaks staat op de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen... Ik kreeg indertijd veel kritiek om hoe ik religie bekritiseerde, en sindsdien loop ik aan tegen wat 'politiek correct' heet. Ik vind dit idee van politieke correctheid per definitie problematisch. Ik vind het nodig om censuur aan te kaarten. Maar de laatste jaren is er in deze maatschappij steeds minder ruimte voor andere zienswijzen, en dat voelt verstikkend. In dit weinig genuanceerde discussie- en debatklimaat is het een hele uitdaging om mijn stem te behouden, als kunstenaar en als feminist.’
Binnen feminisme zijn er veel discussies en meningsverschillen. Vrouwenrechten zijn duidelijk erg belangrijk voor je. Hoe zou je jouw kijk op feminisme omschrijven?
De eerste stelling van Future Feminism luidt: 'De onderwerping van vrouwen en de aarde is een en hetzelfde'. In ons feminisme staat de aarde over het algemeen centraal, met een groot ontzag voor de natuur. Het lichaam is wat ons betreft heilig. Op dit moment zijn we erg geïnteresseerd in een visie van 'herwildering', als algemeen concept voor zowel de planeet als vrouwelijke wezens. Wij zijn opgegroeid met een bepaald moreel kompas wat betreft cosmetische chirurgie en de transfiguratie van het natuurlijke lichaam dat we hebben meegenomen in ons volwassen leven, en dus onze politieke zienswijzen. Als we bijvoorbeeld zien hoe sommige vrouwen denken dat testosteron een vrouwenlichaam sterker, en dus beter maken zal, is dat zorgelijk. Wij hebben ook de indruk dat veel gezinnen uit de westerse middenklasse tegenwoordig liever een als trans gediagnostiseerd kind zouden hebben dan simpelweg een 'pot' of 'flikker'. Wij menen dat radicale zelfacceptatie het ware feminisme is, en dat een groot deel van het probleem dat nog steeds moet worden aangekaart de afkeuring en onderdrukking van vrouwenlichamen is.
Wat onze eigen kijk op chirurgie betreft: het is geen dogmatische zienswijze die moderne innovaties afwijst, het gaat om de ethiek van hoe we dit soort moderne innovaties gebruiken, en wie er uiteindelijk van profiteert en erdoor wordt geschaad. Vrouwen en meisjes wordt hun wild-zijn ontnomen. Deze zienswijze maakt ons geen trans-uitsluitende feministen. Termen als “TERF” ('trans-exclusionairy radical feminists') worden nu gebruikt om vrouwen met een afwijkende kijk op de huidige identiteitspolitiek het zwijgen op te leggen. De afwijkende stem, en een caleidoscoop aan veelvormige perspectieven in een gezond discours zonder censuur, is wat ons betreft essentieel om de meest verlichte en barmhartig-menselijke ideeën en doelen te realiseren. Vrouwen met een andere zienswijze het zwijgen opleggen, censureren en buitensluiten is schaamteloze vrouwenhaat en, in onze optiek, onderdeel van het huidige heksenjachtklimaat.'
Als CocoRosie heb je vaak uiting gegeven aan een ander gender door te experimenteren met make-up en kostuums. Hoe past dit binnen je kijk op het omarmen van de natuur en het natuurlijke?
'We dragen inderdaad pruiken en veel make-up bij het zoeken naar en uiten van ons ware innerlijke zelf. Transidentiteit maakt deel uit van CocoRosie, en mijn persoonlijke artistieke expressie in het bijzonder. In performances belichaam ik vaak een mannelijk personage, ik draag 'mannenkleding', een realistische snor en bind mijn borsten af. Ik heb er zelf over gefantaseerd om top-surgery (mastectomie, red.) te ondergaan, omdat ik niet tevreden was met het hebben van borsten en me ongemakkelijk voelde in mijn vrouwelijke vorm. Ik worstelde ermee, voelde me in mijn lichaam niet aantrekkelijk. Omdat ik veel over dit onderwerp heb nagedacht, dwong het me om ook naar mijn eigen problemen met mijn lichaam te kijken, mijn eigen gebrek aan zelfacceptatie. Ik ben eruit gekomen, en ben mijn vrouwelijke lichaam gaan omarmen, bijna als tegenreactie op de grote trend om het vrouwelijke lichaam te verwerpen, vooral als queer vrouw. Ik zeg niet dat iedereen hetzelfde moet doen, maar mijn kijk wordt deels gevormd door mijn eigen ervaring.
Wij brengen de acceptatie van onze natuurlijke vrouwelijke vormen in de praktijk in een tijd waarin het vrouwelijke lichaam in het bijzonder slachtoffer is van nieuwe geweldsvormen. De verminking van vrouwelijke lichamen is niet alleen een populaire trend, maar wordt ook een norm, in onze optiek aangejaagd door de farmaceutische industrie, naast andere krachten en opkomende ideologieën. Daarom maak ik me ook zorgen over de verkeerde begeleiding van jonge vrouwen die niet van hun lichaam houden, of die zich in hun lichaam niet veilig voelen, een gevoel van dysmorfie hebben, waarop de maatschappij reageert door te zeggen: dit is iets wat we extern kunnen fixen met een medische ingreep, in plaats van te kijken naar hoe de maatschappij deze negatieve gevoelens van vrouwen en meisjes over zichzelf verergert. Wij stellen dat de normalisering van en het streven naar kunstmatig aangepaste, en zelfs transhumane lichamen wortelt in patriarchie, homofobie en de menselijke overheersing van de natuur.'
Waarom is dit nu zo belangrijk voor je?
'De censuur en seksualisering van het vrouwelijke lichaam is al jaren voor ons een belangrijk onderwerp, en de laatste jaren neemt het steeds paradoxaal-absurdere vormen aan. Tepelfoto's van cisgendervrouwen, bijvoorbeeld, worden op sociale media gecensureerd, terwijl dezelfde beelden gepost door mensen die zelf als non-binair of trans identificeren niet gecensureerd worden. Wat ons betreft is dit niet progressief maar regressief. Medio jaren nul deze eeuw fietsten we topless door New York, verbolgen en persoonlijk geraakt door de ongelijke behandeling van vrouwen- en mannenlichamen. Op het podium wil ik mijn borsten laten zien omdat ik me enorm stoor aan deze ridicule censuur van vrouwelijke lichamen. Als ik mezelf non-binair zou noemen, zou ik mijn lichaam kunnen tonen, maar niet als ik mezelf een vrouw noem! Wat betekent dit? Waarom worden vrouwen nog steeds het zwijgen opgelegd en gecensureerd? Ik vind het allemaal erg hypocriet en ideologisch krom. Maar je hoort nauwelijks iemand over dit onderwerp. Ik ben benieuwd wat transvrouwen hiervan denken.'
Tijdens het Future Feminism-programma presenteer je een voordracht en mediapresentatie getiteld J'offre Mes Yeux Pour Qu’un Aveugle Voie… Wat kun je hierover vertellen?
'De titel is afkomstig uit iets waar ik op stuitte toen ik tijdens de pandemie besloot dat ik behoefte had aan kunsttherapie. In mijn studio maakte ik collages en probeerde ik nergens aan te denken, alleen maar afbeeldingen te knippen en plakken. Maar het had een tegenovergesteld effect. Ik stuitte op materiaal over de tweede wereldoorlog waarin veel dezelfde kwesties uit onze tijd terugkwamen. Dit maakte allerlei gedachten en gevoelens over politiek in me los en ik besloot een boek samen te stellen. Het beeld en citaat J'offre Mes Yeux Pour Qu’un Aveugle Voie… (Ik bied mijn ogen aan een blinde persoon, om te kunnen zien) komen uit een van die tijdschriften. Misschien verwees het naar iets medisch, maar ik weet het niet eens. Het leverde interessante metaforen op. Ik begon nieuwskoppen en beelden creatief te combineren. Zet een beeld en een titel naast elkaar en je zegt iets, zo simpel is het. Het wordt een presentatie over mijn politieke zorgen, zonder dat ik deze per se expliciet maak. Ik wil mensen uitdagen om wat kritischer over deze dingen na te denken. Het is een compleet nieuw werk. Wat ik erover kan zeggen, is dat ik een AI- of robotkarakter gebruik. Het is geen poëzie, maar het wordt poëtisch.'
Interview door Evelien Lindeboom