De Canadese Film

Het Holland Festival heeft dit jaar een volwaardig film-bestanddeel in zijn programma. Aansluitend bij het thema Canada zal een bijzondere selectie Canadese films te zien zijn in het Kriterion Theater in Amsterdam, en vervolgens in Utrecht, Nijmegen, Rotterdam en Tilburg.

Naast een keuze uit recente producties zal het programma bestaan uit een retrospectief van hoogtepunten uit de Canadese filmgeschiedenis en een selectie uit de wereldberoemde Canadese animatiefilm productie, waaronder de Oscarwinnaar van dit jaar. Onderstaand volgt een korte beschrijving van de films.

1 Les Plouffe van Gilles Carle

(kleur, 35 mm, 168 min.)

Het verhaal van een tijdperk, de Tweede Wereldoorlog, gezien door de ogen van de leden van een arbeidersgezin in Quebec. 'Les Plouffe' laat zien hoe die periode ingreep in het leven van mensen, de mensen van Quebec. 'Les Plouffe' is een filmisch fresco van een politiek en religieus veranderingsproces in de Quebecse gemeenschap.

2 Jacques et Novembre van Jean Beadry en François Bouvier

(zw/wen kleur, 16 mm, 72 min).

Aangrijpende film over de laatste maand van een ongeneeslijk zieke man. Vergelijkbaar met Opname die van het Werkteater. Voor Jacques dood gaat wil hij zijn verhaal vertellen. Hij doet dat met behulp van een videocamera die hij vanaf zijn bed of zijn stoel kan bedienen. Zijn verhaal is tevens het verhaal van de generatie van '68. Een ontroerende en intense filmdialoog waarin de sentimenten goed in de hand worden gehouden.

3 The Grey Fox van Philip Borsos

(kleur, 35 mm, 92 min. 1982)

Relaas over de historische bandiet Bill Miner, de eerste Canadese treinrover. Na 33 jaar gevangenisstraf bleek Bill nog flexibel genoeg om zijn methoden aan te passen aan de veranderde wereld: Van het beroven van postkoetsen ging hij over op treinen, daartoe geïnspireerd door de film The Great Train Robbery. De film werd alom geprezen en werd winnaar van 7 'Genies' (Canadese Oscars).

4 The Bay Boy van Daniel Petrie

(kleur, 35 mm, 107 min. 1984)

In een stadje in Nova Scotia, in de 30er jaren, zijn we getuige van de innerlijke strijd van een jonge man wiens ontwakende seksuele gevoelens steeds meer in contrast komen te staan met het gedachteleven dat hij er als priester in opleiding meent op na te moeten houden.

5 Scanners van David Cronenberg

(kleur, 35 mm, 102 min. 1981)

Cronenberg heeft een eigenzinnig en zeer consequent oeuvre opgebouwd dat misschien nog het beste typeren valt als Horror. 'Scanners' is een van de meest succesvolle van zijn 'mind/body-films'. De titel verwijst naar superbreinen die gedachten kunnen lezen en er zorg voor kunnen dragen dat de hoofden van anderen kunnen exploderen (sic). De groteske 'special effects' worden door liefhebbers als briljant ervaren.

6 Ticket to Heaven van Ralf L. Thomas

(kleur, 35 mm, 107 min. 1977)

Wat begint als een idyllisch einde van een zomervakantie eindigt in een nachtmerrie van verwarring en geestelijke ontwikkeling. David wordt na het beëindigen van zijn relatie geconfronteerd met fundamentele levensvragen. In deze stemming wordt  hij op subtiele wijze in een Moonie-achtige sekte binnengeloodst. Het aangesneden onderwerp - sekten, persoonlijkheidsbeïnvloeding- wordt op een inzicht gevende en tegelijkertijd angstaanjagende wijze dramatisch vormgegeven.

7 La Dame en Couleurs van Claude Jutra

(kleur, 35 mm, 119 min.)

In de jaren'40 was het in Quebec geen uitzondering dat wezen in psychiatrische inrichtingen werden ondergebracht, omdat de weeshuizen uitpuilden. In deze film ontwikkelt zo'n groep wezen in een psychiatrisch ziekenhuis een eigen gemeenschap. In het labyrinth onder hun 'thuis' creëren ze een parallelle wereld met hun eigen leider, rituelen en regels.

Hoogtepunten uit de Canadese Filmgeschiedenis

1 Mon Oncle Antoine van Claude Jutra

(kleur,35 mm, 104 min. 1971)

Mijlpaal uit de Canadese film geschiedenis. Zo er sleutelromans bestaan is dit een sleutelfilm van Jutra wat betreft de thematiek van het verliezen van de onschuld. De film werd lovend ontvangen in Engelssprekend Canada, in de Verenigde Staten, Engeland en Frankrijk en ontving vele prijzen. Op het thuisfront werd deze Quebec­film door de eigen critici met meer gemengde gevoelens bezien, wat niet wegnam dat de film ook daar liep als een trein.

2 The Apprenticeship of Duddy Krawitzvan van Ted Kotcheff

(kleur, 35 mm, 121 min. 1974)

Een opgewekt levendig toneeldrama van Mordechai Richter over een ambitieuze joodse jongen uit het ghetto van Montreal in de jaren veertig, die vastbesloten is om de top te bereiken zonder te letten op alle gebroken harten die hij achterlaat. Hoogstaand entertainment. De film won de hoofdprijs van het filmfestival in Berlijn. Hoofdrol van Richard Dreyfuss.

3 La vraie Nature de Bernadette van Gilles Carle

(kleur, 35 mm, 96 min. 1971)

Bernadette Brown verlaat haar man en vestigt zich met haar zoon op het platteland. Wat zij daar vindt, zeker geen rust. Ze raakt al snel intensief betrokken bij de plaatselijke gemeenschap. In deze film ontwikkelt Carle zijn favoriete thema van de mens die door zijn ambities en persoonlijke ontwikkeling steeds meer idealen als illusies gaat beschouwen en steeds 'schuldiger' wordt, op een prikkelend komische en soms surrealistische wijze. Reden waarom men wel eens naar BufiUels Viridiana en Nazarin verwijst. Het is nog steeds een van Carles beste films en meest geslaagde onderzoek naar de contradicties tussen persoonlijk en sociaal leven.

4 L'Amour Blessé- contidences de la nuit van Jean-Paul Lefebvre

(kleur, 35 mm, 74 min. 1975)

In een overzicht van de Canadese filmgeschiedenis mag Lefebvre niet ontbreken. Als scenarist/regisseur van negentien speelfilms sinds 1964 (op twee na allemaal onafhankelijke produkties) heeft hij nietalleen veel gefilmd, maar ook alle mogelijkheden van de film onderzocht en gebruikt. Hij heeft zich met vele filmgenres ingelaten. De gekozen film 'L'Amour Blessé' drijft op stemmen en geluiden die een jonge vrouw 's nachts opvangt in haar appartement. Ze luistert naar de telefoon, de buren en naar een radio-programma: 'Confidences de la nuit'. Het doordacht gebruik van omgevingsgeluid en van de media, de uiterst sobere beelden scheppen samen een ontmoedigende sfeer van verslagenheid, van eenzaamheid. Dat alle menselijke contact via de massa-media plaatsvindt maakt het alleen maar triester.

5 Going Down the Road van Donald Shebib

(kleur, 16 mm, 90 min. 1970)

Deze debuutfilm van Donald Shebib, die voor slechts $ 87.000,- geproduceerd werd, is 'een ikoon' van de Engelssprekende Canadese film geworden. De film werd onmiddellijk warm ontvangen door pers en publiek en won twee Film Awards (Best Screen Play, Best Film). Deze low-budget produktie zet bijna alle vergelijkbare Hollywood films in de schaduw. Het ingetogen verhaal over twee ongelukkige inwoners van Nova Scotia is zeer indrukwekkend. In discussies over de karakteristieken van de Canadese film wordt  sinds 1970 altijd verwezen naar de stijl, het thema en de karakters van deze film.

6 J. A. Martin, Photographe van Jean Beaudin

(kleur, 35 mm, 101 min. 1976)

J. A. Martin is fotograaf  in het 19e­eeuwse Quebec. Eens per jaar maakt hij een reis langs zijn verafgelegen klanten. Dit jaar vergezelt zijn vrouw hem. Op hun tocht langs boerderijen en kleine dorpjes, waar hij huwelijken en familiereünies vereeuwigt, herontdekken ze elkaar. Hun ingesloten huwelijk krijgt een nieuw plan. Volgens de criticus Peter Morris is dit een van de beste films die ooit door de National Film Board is geproduceerd. Morris: '... a critical and commercial success (especially in Quebec), yet nota film that would have ever been produced  by the commercial industry. Virtually plotness and slowly paced, its evocative staging and imagery makes it a delight to watch. Both leading roles are superbly acted ..."

7 Les Bons Debarras van Francis Mankiewitz

(kleur, 35 mm, 114 min. 1979)

Mankiewitz's familiedrama won maar liefst 8 Genies (waaronder die van de beste film). De sobere fotografie, de spaarzame actie en het hoogstaande acteren voeren naar een crescendo van horror, waarin de dreiging van het kwaad en de elementaire drang tot overleven de elementen vormen van een tragedie die overkomt als een sinistere droom.

De films van David Cronenberg

'I wanted to show the unshowable to speak the unspeakable'. Hoofden exploderen; parasieten springen van gezicht tot gezicht; televisietoestellen  ademen; uit de oksel van een vrouw groeien spijkers. Dit zijn de beelden van David Cronenberg, Het groteske en bizarre ontmoeten elkaar in de angstaanjagende en hallucinerende wereld van zijn films. David Cronenberg is zonder twijfel één van de meest getalenteerde Canadese filmers. Reden om van hem enige films in de Canadese filmmanifestatie op te nemen. Controversiëler is zijn consequente keuze voor een type film wat zich nog het beste als 'horror' laat omschrijven. Niettemin heeft hij onder de laag bloed en goorheid, die het genre eigen is, een grote reputatie opgebouwd, waardoor zelfs gezaghebbende bladen als Cahiers du Cinema serieuze beschouwingen aan hem wijden. In het kader van het Canadese filmprogramma zal de regisseur naar Nederland komen en zullen drie van zijn films worden gedraaid. Natuurlijk zoveel mogelijk in de nacht:

Stereo (1969)

Zeven jonge volwassenen doen vrijwillig mee met een experiment van de 'Canadian Academy for Erotic Enquiry' om sommige theorieën van de parapsycholoog Luther Stringfellow te toetsen. Hun gedrag wordt beïnvloed door onderzoekers die via monitors de proefpersonen gadeslaan. David Cronenbergs eerste speelfilm zonder direct geluid; een 'very low budget'-produktie. Na de beeldmontage werd een geluidsband ontworpen in de vorm van een commentaar van de observerende onderzoekers. Stereo is thematisch interessant omdat het Cronenbergs speciale fascinatie ten aanzien van de chemie tussen geest en lichaam, waarmee hij zich onderscheidt van de Hollywoodse horror films, neerzet.

The Parasite Murders (1975)

Een uit de hand gelopen medisch experiment met parasieten leidt tot een epidemische groei van sexmaniakken. Dit was Cronenbergs eerste grote populaire film; zowel zwaar aangevallen als enthousiast gesteund door Canadese critici. De film kwam uit in 33 landen en vestigt Cronenbergs reputatie als 'Master of the horror'.

Videodrome (1982)

Eén van Cronenbergs meest persoonlijke films. De titel 'Videodrome' verwijst naar een experimenteel tv-programma met sadomasochistische elementen. De film is opgenomen op 35 mm, zw/w. Ontwerpers trachten via hun pro gramma de geest van iedereen die eraan is blootgesteld binnen te dringen en te beïnvloeden. De ondertoon suggereert dat de Canadese media hun kijkers 'beheksen' met beelden die niet aan het medium eigen zijn.