Een ontroerende, subliem geacteerde en sobere voorstelling van Tsjechov’s De Drie Zusters, gespeeld door het Hongaarse gezelschap Katona József Színház. Deze productie boekte op diverse festivals in West-Europa stormachtige successen. Dit gezelschap wordt beschouwd als de nieuwe Schaubühne Berlin en volgt de lijn van de reeds een aantal jaren heersende Hongaarse liberalisering.
data
vr 17 juni 1988
za 18 juni 1988
Uit Theater Heute: "Europa's nieuwste theaterwonder komt uit Hongarije en heet Katona József-Theater. Tot op heden in het Westen totaal onbekend, krijgt het Boedapester toneel plotseling overal de aandacht; het groeiende aantal uitnodigingen om elders te komen spelen is het bewijs daarvan. En waar men ook optreedt, waar er ook maar over dit gezelschap geschreven wordt, voelt men verbazing, wordt een spoor van verbijsterde theaterbezoekers achtergelaten: hoe is het mogelijk dat daar volkomen onopgemerkt, zonder dat iemand het in de gaten had, een theatergezelschap ontstaan is, dat de belangrijke Franse krant Libération al met de Berlijnse Schaubühne en met het Milaanse Piccolo-theater vergeleken heeft."
Aan het begin van de jaren zeventig werden twee provincietheaters toebedeeld aan twee veelbelovende regisseurs, zojuist van de theaterschool gekomen: Gábor Zsámbéki en Gábor Székely. Ofschoon Boedapest van oudsher hét theatercentrum van Hongarije is, zagen de hoofdstedelijke theaterminnaars zich plotseling genoodzaakt naar de provincie af te reizen, als ze werkelijk belangwekkend toneel wilden zien.
In 1978 werden Zsámbéki en Székely uitgenodigd samen de leiding van het in het slop geraakte Nationaal Toneel over te nemen. Helaas bleek het Nationaal Toneel slechts in
naam veranderd te zijn, de structuur was dezelfde als voorheen.
In 1982 vertrokken Zsámbéki en Székely naar het Katona József Theater, tot dan toe een kleine dependance van het Nationaal Toneel. Al spoedig viel het besluit om het theater artistiek en organisatorisch te verzelfstandigen. Het Nationaal Toneel verloor inmiddels nog meer aan artistieke betekenis omdat diverse acteurs Zsámbéki en Székely waren gevolgd. Daarna kregen ook de oude getrouwen uit hun twee voormalige theaters in de provincie de kans zich bij het gezelschap te voegen. Het ensemble kreeg bovendien versterking van enkele andere topacteurs zoals éminences grise Tamas Major en de grand old lady Hilda Gobbi. Het èchte Nationaal Toneel was geboren onder de naam Katona József.
De kracht van het Katona József-Theater schuilt in de enorme vakbeheersing van de acteurs en in het het ensemblespel. "Een actrice als Juli Basti (die in Drie zusters meespeelt) zou als ze in Londen in plaats van in Boedapest zou spelen allang wereldberoemd zijn," aldus Renate Klett in Theater Heute. Over Drie zusters schreef de Hongaarse Magyar Hirlap: 'Het opvallendste van deze voorstelling is de totale identificatie van iedere acteur met zijn rol. Er is geen enkele 'vervreemding', alles aan deze Drie zusters is realistisch, waarheidsgetrouw, doorleefd. Elke figuur uit het stuk beleeft zijn eigen tragedie, en de regisseur ziet zowel af van een stellingname als van de mogelijkheid tot karikatuur.' Het Katona József Theater is dus als acteurstheater te beschouwen. Toch zijn het wel degelijk de regisseurs die het gezicht van het gezelschap bepalen. Naast Székely en Zsámbéki vervulde regisseur Támas Aseher een prominente rol.
Drie zusters is ongetwijfeld de meest succesvolle productie van dit gezelschap. In 1986 werd deze productie door het Hongaarse publiek en de Hongaarse toneelcritici tot voorstelling van het jaar uitgeroepen. In 1987 leidde Drie zusters tijdens 'Theater der Welt 87' in Stuttgart tot een sensatie. Aseher gaf het stuk weer als een verzinnebeelding van voorbijgegane en verloren tijd. De voorstelling vangt gedempt aan op geanimeerde conversatietoon en eindigt bitter in een indrukwekkend pandemonium van katatonische zielsverkilling.
'Een slot zo brutaal en niets ontziend dat men niet onaangeroerd kan blijven ... en die elke taalbarrière doen vergeten. De voorstelling laat het verhaal messcherp en zonneklaar zien. Zo onverbiddelijk heb ik het nog nooit gezien. Er blijft geen sprankje hoop of utopie over, van het argeloze begin tot het uitzichtloze slot sleurt het stuk de personages mee in zijn val waaraan geen eind lijkt te komen, en deze val is onontkoombaar en onafwendbaar ...Theater als een fragment leven, samengeperst en aangescherpt, Tsjechov als schrijver van nu, modern en met meer geldingskracht dan alle anderen.' (Theater Heute)