Feministische stemmen
Voor het Future Feminism-programma dat ANOHNI organiseerde, bracht ze het gesprek over de noodzaak aan een nieuw soort feminisme naar Amsterdam. Dat gesprek begon zij zelf samen met medeoprichters Kembra Pfahler, Johanna Constantine en Sierra en Bianca Casady van CocoRosie in 2014, toen ze in New York voor het eerst gezamenlijk de dertien stellingen gegraveerd op rozenkwartsschijven presenteerden, met de titel 13 Tenets of Future Feminism. Die schijven vormden nu een cirkelvormige installatie in het Atrium van het Muziekgebouw, waarbinnen een intieme setting werd gecreëerd voor het programma met muziek, dans, lezingen en discussies.
Hier nodigde ANOHNI diverse Amsterdamse vrouwen uit om te komen spreken over relevante onderwerpen. Zo sprak Dorine Maat, Junior Conservator van het Amsterdam Museum, over het Nederlandse slavernijverleden en de rol van vrouwen daarin. Fina Hilverts sprak over de vraag die ANOHNI haar stelde: ‘Wat als de politie een vrouw zou zijn?’ Touria Meliani, wethouder Kunst en Cultuur van gemeente Amsterdam, ging in gesprek met cultureel ondernemer en theatermaker Myriam Sahraoui over de rol van het vrouwelijke in de politiek. Binnen dit programma werden richtlijnen voor een betere toekomst gezocht aan de hand van de dertien stellingen, die ook buiten het programma veel werden bezocht.
Verbinding tussen makers onderling
Ook buiten Future Feminism om bracht ANOHNI makers naar voren, onder wie schrijver, zangeres en activist adrienne maree brown en videokunstenaar Lynette Wallworth. Wallworth zei over hun band: ‘We zijn met veel soortgelijke dingen bezig. We hebben verschillende tools en vaardigheden, maar we zijn verbonden door gedeelde zorgen. We voeren verhitte discussies over de planeet, over onze verantwoordelijkheden en de roekeloosheid met ons gezamenlijke thuis.’ Deze thema’s waren onder andere te zien in Wallworths Evolution of Fearlessness over de veerkracht van vrouwen met traumatische ervaringen en in Coral: Rekindling Venus over de kwetsbaarheid en weerbaarheid van koraalriffen. ANOHNI en adrienne maree brown kenden elkaar voor het festival niet persoonlijk, maar de rol als associate artist was voor ANOHNI aanleiding om samen met het festival het gesprek met brown aan te gaan, waarop een uitnodiging naar het festival volgde. brown bracht haar boodschap over noodzakelijke verandering en 'emergence' onder andere in haar voorstelling To Feel a Thing: A Ritual for Emergence.
Kunstenaarsontmoetingen
De aanwezigheid van ANOHNI werd tijdens het festival door vele makers en bezoekers opgemerkt en gevoeld. Ze was op een ontspannen manier aanwezig bij werk van andere makers en voerde uitgebreid gesprekken met hen, zoals met filmkunstenaar Julian Rosefeldt en musicus Raven Chacon, voor wiens werk ze veel sympathie voelde. Aan Chacons programma droeg ze op voorstel van het festival bij door een uitvoering van een compositie van Chacon vooraf aan het concert in te zingen. De opname werd tijdens het concert, zoals voorgeschreven in de partituur, in een verduisterde zaal ten gehore gebracht.
Nieuw in het festival waren in het verlengde van deze informele kunstenaarsontmoetingen de Artist to Artist-talks waarin internationale en lokale kunstenaars met elkaar en het publiek in gesprek gingen. Zo ging adrienne maree brown in gesprek met kunstenaars Hélène Christelle Munganyende, Gavin-Viano en Bodil Ouédraogo, Het festival wil een ontmoetingsplaats zijn waar kunstenaars naartoe komen voor inspiratie, en dit soort formats draagt daaraan bij. Vele Nederlandse makers werden bij meerdere voorstellingen in het publiek gespot. En ook internationaal bleek dit festival aantrekkingskracht te hebben op bezoekende kunstenaars. Zo bleek bij To Feel a Thing Toshi Reagon onaangekondigd in de zaal te zitten, zangeres van Parabel of the Sower, een voorstelling die in 2018 in het festival te zien was, en die net als deze voorstelling was geïnspireerd op het werk van schrijver Octavia Butler.
Meer dan podiumkunst
Er waren dit jaar opvallend veel tentoonstellingen te bezoeken in het festival. Transport en installatie van de zware, kwetsbare stenen voor Future Feminism vormden een uitdaging voor het productionele team, dat doorgaans immers gericht is op podiumkunsten. Ook maakte ANOHNI de tentoonstelling SHE WHO SAW BEAUTIFUL THINGS, geïnspireerd op haar muze en vaste samenwerkingspartner Julia Yasuda, in het Amsterdam Museum; een persoonlijke tentoonstelling die tegelijkertijd een dialoog aanging met het museum en de geschiedenis van het Huis Willet-Holthuysen – nog tot 29 oktober te zien. Verder was er de tentoonstelling Like a River, met foto’s van een trans- en queergemeenschap in de Amazone door Daniel Jack Lyons die nog tot 6 augustus te zien is in Melkweg Expo. Voor de video-installatie Evolution of Fearlessness bleek het publiek meer tijd te willen nemen dan vooraf was gedacht, waarop het aantal bezoekers per tijdslot werd teruggebracht om iedereen die tijd te geven.
Verbinding tussen generaties
Het ‘Project Elders’ was een bijzonder project dat voortkwam uit de gesprekken met ANOHNI: Nederlandse ‘elders’ – oudere gerespecteerde leden van de Nederlandse samenleving – brachten korte interventies voorafgaand aan verschillende voorstellingen. Ze sloegen daarmee een brug tussen (internationale) artiesten en (lokaal) publiek, en richtten daarbij vaak de aandacht ook op de lokale situatie, waarmee de relevantie en actualiteit van het getoonde werk werd verduidelijkt. Zo sprak Eddy de Clerq als elder vooraf aan Respublika over het nachtleven als viering van diversiteit en inclusiviteit. Journaliste en presentatrice Marga van Praag sprak als elder bij The Disintegration Loops (for Euterpestraat) over hoe haar Joodse moeder tijdens de oorlog op die plek werd vastgehouden door de SS, maar als een van de weinigen gespaard bleef – en hoe dit haar eigen leven beïnvloedde. Elder Glen Helberg wist het publiek dat op het concert van Raven Chacon was afgekomen direct te boeien door zijn verhaal te beginnen met de woorden: ‘We staan aan het water waarvandaan de kolonisatie heeft kunnen plaatsvinden…’ om vervolgens in te gaan op de gevolgen die wij – en vooral de inheemse bevolkingen waartoe ook Chacon behoort – daar nu nog van ondervinden.
Wat er wordt doorgegeven
Wat er wordt doorgegeven van generatie op generatie kwam in verschillende voorstellingen aan de orde. Soms zijn het zware intergenerationele trauma’s, zoals die in Vake Poes; of hoe God verdween van Lisaboa Houbrechts werden uitgediept. Daar tegenover staan de kennis en positieve ervaringen die worden doorgegeven. Daarvoor was ruim aandacht in de vorm van oudere makers die samenwerkten met jongere generaties en zo hun kennis en platform doorgaven. In de voorstelling Jérôme Bel, een ‘auto-bio-choreo-grafie’ over het werk van deze gevestigde choreograaf, kregen jonge makers Maria Magdalena Kozłowska en Pankaj Tiwari van Bel zelf de vrijheid om een eigen laag aan zijn verhaal toe te voegen. Ook waren er meerdere oudere makers die vergezeld door jongere generaties in het festival optraden, zoals choreograaf Eun-Me Ahn, met Aziatische dansers geboren in het jaar van de draak in de voorstelling Dragons, en de tachtigjarige stemkunstenaar Meredith Monk met haar vocal ensemble met zangers van diverse generaties, en een instrumentaal ensemble van jonge, lokale muzikanten. Performancekunstenaar Kembra Pfahler, uit de Future Feminism-kring van ANOHNI, gaf een workshop over haar werk, getiteld Performance art 101.
Het mag duidelijk zijn dat ouderen met waardevolle ervaringen en kennis voorbeeldfiguren kunnen zijn, niet alleen voor jonge makers maar ook voor het publiek en voor de hele samenleving. Het is een onderwerp waar het festival op initiatief van ANOHNI graag aandacht aan heeft besteed. ANOHNI maakte nieuwe inzichten en vervolgstappen mogelijk door waardevolle voorzetten te geven, gebaseerd op haar kennis en verbindend talent, waar het festival op kan bouwen en ook in de toekomst vervolg aan zal geven.
Professionele uitwisseling
Internationaal was ook weer het jaarlijkse programma van HF Immerse, waarin een door het programmateam geselecteerde groep buitenlandse kunstenaars wordt uitgenodigd om samen het festival te bezoeken.
Verder waren er deze editie twee festivalmakers aanwezig in het kader van internationale uitwisseling van kennis en ervaring tussen festivals: Thobile Maphanga (Zuid-Afrika) en Horacio Pérez (Chili).