Afgelopen donderdag overleed regisseur, toneelschrijver en beeldend kunstenaar Robert Wilson. Hij was een van de meest radicale en invloedrijke theatermakers van onze tijd, bekend om zijn experimentele en uiterst gestileerde beeldtaal. Met eenvoudige maar indringende taferelen, het loslaten van traditionele verhaallijnen, uitgekiende lichtontwerpen en vaak extreem trage bewegingen op het podium, omarmde hij de kunstmatigheid van het theater — omdat hij ‘naturel’ acteren juist als iets kunstmatigs beschouwde. Veel van zijn voorstellingen staan nog altijd op het netvlies gebrand van wie erbij was.
Sinds 1971 was Wilsons werk geregeld te zien op het Holland Festival. In dat jaar werd Deafman Glance getoond, een vijf uur durende ‘stille opera’. Enkele jaren later, in 1976, zorgde Wilson voor een internationale sensatie met de opera Einstein on the Beach, gemaakt in samenwerking met componist Philip Glass en choreograaf Lucinda Childs. De première vond plaats tijdens het Festival van Avignon, en nog datzelfde najaar was de opera — mede dankzij het Holland Festival — te zien in Rotterdam en Amsterdam.
In 1989 opende het festival met de wereldpremière van Louis Andriessens opera De Materie, in een regie van Wilson. Deze productie van De Nederlandse Opera (nu: De Nationale Opera) geldt nog altijd als een mijlpaal in de Nederlandse muziektheatergeschiedenis.
Recenter waren onder meer The Life and Death of Marina Abramović (2012) te zien — met Marina Abramović, Willem Dafoe en Anohni — en in 2014 een concertante versie van CIVIL warS – Rome (1983), ook een samenwerking met Philip Glass, oorspronkelijk bedoeld als vijfde akte van een openingsopera voor de Olympische Zomerspelen van 1984.
Tweemaal stond Wilson zélf op het podium tijdens het festival: in 1997 met zijn eigen Shakespeare-bewerking HAMLET, a Monologue (in samenwerking met Wolfgang Wiens), en in 2015 in Krapp’s Last Tape van Samuel Beckett, waarin hij zichzelf regisseerde als de oude man die terugblikt op zijn leven.
Ook buiten het festival werkte Wilson veelvuldig in Nederland. Hij regisseerde bij De Nationale Opera, was te gast op Oerol, en meerdere van zijn voorstellingen waren te zien in de Gastprogrammering van Het Muziektheater.
Over de rol die festivals speelden in zijn loopbaan zei Wilson vorig jaar in een interview met de Theaterkrant:
“Mijn werk werd ontdekt via een festivalstructuur. Festivals kunnen werk presenteren dat normaal misschien niet zou worden gerealiseerd. Ik bedoel, wie gaat er een 7 uur durend toneelstuk in stilte produceren van iemand die onbekend is?”
Omgekeerd is het Holland Festival Wilson diep erkentelijk voor zijn grensverleggende werk en de vele memorabele, vaak zelfs legendarische voorstellingen die hij heeft gemaakt. Zijn werk leeft voort in de herinnering van ons publiek, in de geest van het festival, en in de vele makers die hij heeft geïnspireerd.
De Materie - compilatie, Robert Wilson, Louis Andriessen e.a., 1989
Deafman Glance, Robert Wilson, Holland Festival 1971