MODERNE JAPANSE MUZIEK Er is een lange weg die voert van Yoritsum TSUDAÏRA (1907-), over Toshiro MAYUZUMI (1929-) en Toru TAKEMITSU (1930-) naar Toshi ICHIYANAGI (1933-) en Yuji TAKAHASHI (1938-) en tenslotte Makoto SHINOHARA 11931-), de "huis"componist van het Holland Festival 1983, van wie in totaal 14 werken geprogrammeerd zijn en Maki ISHII (1936-), met wiens meest spectaculaire compositie "Monochrome" dit minifestival zal worden afgerond. Shinohara en Ishii horen hier thuis, het zijn tenslotte beiden Gaudeamus ontdekkingen geweest ... Wat representeren al deze componisten, die overigens gemakkelijk met nog heel wat figuren van gelijkwaardig niveau kunnen worden uitgebreid? Matsudaira was een van de eersten die na de Tweede Wereldoorlog - daarvóór imiteerden de Japanners wat bleekjes impressionistische en neoklassieke westerse modellen - 12-toonsmuziek met Japanse traditionele elementen in een confrontatie brengt. Men oriënteert zich in Parijs of in Berlijn. Berlijn "wint". Maar in de stijl van Pierre Schaeffers concrete muziek ontwikkelt zich - helemaal onafhankelijk - binnen de groepering Jikken-kobo (experimentele werkplaats) een richting waarin geëxperimenteerd wordt met mixed-mediatechnieken, combinaties van bandmuziek met film en met "levende” muziek: een ontwikkeling die zijn tijd (1949) ver en ver vooruit was. De eerste elektronische muziekcomponist is Mayuzumi, die bijvoorbeeld de klank van tempelklokken analyseert voor zijn "Nirwana Symfonie". De meest uitgevoerde componist - ook op deze Japanse muziekdag is echter Takemitsu. In zijn visie is het de taak van de musicus om niet alleen muziek te vertolken, maar er tegelijkertijd ook naar te luisteren. In een koestering van het detail, in een concentratie op een enkele toon. Toon in gelijkwaardigheid met stilte. Ichiyanagi vertegenwoordigt vervolgens in Japan de Cage-richting, een muziek van het moment, zonder verleden, terwijl Takahashi de Xenakis richting naar Japan transplanteerde, een muziek uitgaande van wiskundige toepassingen. Maar beiden componeren thans politiek geëngageerd. In Takahashi's "For you I sing this song" zijn liederen verwerkt uit Vietnam, Porto Rico en van de Navajo-indianen: een "gewone" tonale compositie gelardeerd met "ongewone'' avant-garde-effecten als loops en tempoverschuivingen. En in Ichiyanagi's wiel worden "gewone" modale, metrische klanken gecombineerd met "ongewone'' chromatische, ritmisch fluctuerende gegevens. De bezetting combineert piano en slagwerk met diverse koto's. Nog grotere specialisten op dit terrein zijn tenslotte Shinohara (bijvoorbeeld in "Turns", voor viool en koto's met theaterelementen) en Ishii, ook geobsedeerd door gestiek in een "lijfelijke" presentatie. Want of ze nu serieel componeren, met elektronica of computers, ongedetermineerd, politiek geëngageerd: het is steeds muziek als uiting van een individu, de uiting van een musicus in zijn totaliteit. Ernst Vermeulen
data
zo 5 juni 1983 12:00