Onvoltooide opera en operettewerken van Dmitri Sjostakovitsj door jonge Russische zangers van het Galina Vishnevskaja Opera Centrum uit Moskou. Het Sjostakovitsj-jaar 2006 viert de honderdste geboortedag van deze gevierde componist. Zijn werk behoort tot het standaardwerk van orkesten wereldwijd; in zijn tijd was Sjostakovitsj bepalend voor het muziekleven in de Sovjet Unie. Exclusief voor het Holland Festival dirigeert Rusland-specialist Martyn Brabbins het Residentie Orkest en een speciaal voor deze gelegenheid samengestelde jonge cast uit Moskou. Sjostakovitsj begon vlak na de voltooiing van Lady Macbeth (elders in het Holland Festival) aan de opera The Great Lightning, maar het libretto stond hem niet aan en hij gaf het project al spoedig op. In 1942 startte hij met een compositie op Gogols korte toneelstuk The Gamblers. Maar het werk was hem te omvangrijk en ook dit maakte hij niet af.
data
wo 7 juni 2006 22:15
informatie
-
Duur voorstelling niet bekend (inclusief pauze)
Hypothetically murdered
Sjostakovitsj werd door de componist Isaak Dunajevski gevraagd een muziekstuk te schrijven voor de opening van het culturele seizoen 1931/1932 in het muziekgebouw te Leningrad. De revueachtige show moest gaan over de populaire zanger, schrijver en bandleider Leonid Utyosov omdat zijn naam garant stond voor hoge bezoekersaantallen.
In Hypothetically murdered wordt geoefend voor een vijandelijke luchtaanval. Utyosov moet tegen zijn zin het “hypothetische” slachtoffer van deze aanval spelen, maar ontsnapt en beleeft het ene waanzinnige avontuur na het andere. Hij belandt in luxueuze restaurants, een denkbeeldig paradijs waarin een ongelovig cabaret het engelenkoor vervangt en komt bovendien een heel scala aan religieuze karikaturen tegen.
Sjostakovitsj greep voor ‘entertainment muziek’ vaak terug op zijn eerdere composities voor film, ballet of theater. Anderzijds gebruikte hij delen van het werk ook als opzet voor de opera Lady Macbeth van Mtsensk. De partituur van Hypothetically murdered raakte zoek tijdens de belegering van Leningrad in de Tweede Wereldoorlog, maar in 1990 werden in het archief van Moskou enkele schetsen voor orkest en piano teruggevonden. De Britse componist Gerard McBurney, die als specialist geldt op het gebied van orkestreconstructies van Sjostakovitsj, voltooide de bewaard gebleven nummers die nu bekend zijn onder de titel Suite from Hypothetically murdered.
The Great Lightning
Totdat in 1980 delen van de partituur van The Great Lightning gevonden werden, ging men ervan uit dat Sjostakovitsj nooit aan deze compositie begonnen was. Vlak na de voltooiing van zijn opera Lady Macbeth in december 1932 schreef hij immers dat hij het libretto voor de komische opera had ontvangen, maar dat het niet naar zijn smaak was. Sjostakovitsj startte toch met componeren maar gaf het project na enkele delen op.
In The Great Lightning maakt het personeel van een buitenlands hotel zich op om een belangrijke delegatie uit de Sovjetunie te ontvangen. In verschillende scènes drijft Sjostakovitsj de spot met populaire Sovjetwijsjes, de Westerse decadentie en verschillende karakters uit The Great Lightning.
The Gamblers
Veertien jaar na het voltooien van zijn eerste opera De neus keerde Dmitri Sjostakovitsj terug naar het werk van de schrijver Nikolai Gogol. Sjostakovitsj, zelf een fervent kaartspeler, startte in 1942 met een compositie op de volledige tekst van Gogols korte toneelstuk The Gamblers. Gokken was een populair thema in de Russische negentiende-eeuwse literatuur en komt onder meer voor in de boeken van Pusjkin en Dostojevski.
In het plot beproeft de gokker Ikhariev samen met zijn hulpje Gavriusha het geluk in een bar met behulp van een gemerkte kaartenset. Drie stamgasten proberen op hun beurt de beruchte gokker een loer te draaien zodat zich een vermakelijk spel van list en bedrog ontvouwt.
De personages in Gogols toneelstuk voeren een ononderbroken dialoog die niet door scènes wordt onderverdeeld. Sjostakovitsj heeft het orkest (met blazers in drievoud, piano als continuo en een bas-balalaika als rariteit) de rol van commentator gegeven. Tegen de achtergrond van levendige, humoristische en soms diepzinnige muziek zingen de hoofdrolspelers hun partijen. Sjostakovitsj staakte het werk aan de opera uiteindelijk omdat hij het project te omvangrijk achtte.