Turungalîla-Symfonie

‘De liefde wordt vanuit dezelfde gezichtshoek gepresenteerd - een fatale, onweerstaanbare liefde, die alles om zich heen te boven gaat, een liefde zoals die wordt gesymboliseerd door de liefdesdrank van Tristan en Isolde. 'Turangalîla' werd gecomponeerd tussen 'Harawi, lied van liefde en dood' voor zang en piano (1945) en 'Cinq rechants' voor 12 stemmen a capella (1949). 'Harawi', 'Turangalîla' en 'Cinq rechants' zijn drie aspecten - verschillend in instrumentaal materiaal, intensiteit, gewicht en stijl - van het 'Tristan en Isolde'­ thema. In elk van de drie werken heeft de heldin iets van een tovenares: 'Haar ogen reizen ... door het verleden ... door de toekomst.' Evenals op de schilderijen van Chagall ontstijgen de geliefden aan zichzelf en verdwijnen in de wolken. Naast de talrijke thema's in elk der tien onderdelen heeft de 'Turangalîla'-symfonie vier cyclische thema's, die min of meer regelmatig in het hele werk terugkeren. Het eerste cyclische thema, in plechtstatige tertsen en bijna altijd fortissimo gespeeld door de trombones, heeft de zware afschrikwekkende bruutheid van oude Mexicaanse monumenten. Het riep mij altijd een of ander verschrikkelijk, fataal standbeeld in gedachten. Dat noem ik het 'standbeeldthema'. Het tweede cyclische thema, met de strelende klank van pianissimo spelende klarinetten, is tweestemmig, als had het twee ogen ... Het meest voor de hand liggende beeld hierbij is dat van een bloem; men kan denken aan een tere orchidee, een decoratieve fuchsia, een rode gladiool, een buigzame lelie -het 'bloementhema'. Het derde cyclische thema, het belangrijkste van de vier, is het 'liefdesthema'. Het vierde cyclische thema bestaat eenvoudig uit voortschrijdende akkoorden. Eerder dan een thema is het een uitgangspunt voor gevarieerde klankmassa's.